Madde Bağımlılığı Olan Birine Nasıl Yardım Edebilirim?

Sevdiğiniz birinin uyuşturucu sorunu mu var? Yasadışı maddeler veya reçeteli ilaçlar olsun, kimseyi uyuşturucu kullanmayı bırakmaya zorlayamazsınız. Ancak iyileşmelerini desteklemenin yolları vardır.

Uyuşturucu Madde Bağımlılığının Aile Ve Arkadaşlar Üzerindeki Etkileri

Değer verdiğiniz birinin madde kullanım bozukluğu olduğunu öğrenmek sizin için oldukça sarsıcı, yıkıcı veya üzücü olabilir. Bu durum sizi ruhsal ve fiziksel olarak yıpratabilir. Herkes nasıl bir noktada engelli adayıysa aynı zamanda bir bağımlı adayıdır. Bağımlılık hiç beklemediğiniz bir anda hayatınızı çok kolay ele geçirebilir bir anda madde bağımlısı yakın bir dost, eş, ebeveyn, çocuk veya başka bir aile üyesi ile karşılaşabilirsiniz. Bağımlılık dertlerinizin üstüne dert yükleyebilir, sabrınızı taşırabilir, ekonomik gücünüzü yok edebilir ve sizi suçluluk, utanç, öfke, korku, çaresizlik, ümitsizlik, hayal kırıklığı ve keder gibi duygularla yapayalnız bırakabilir.

Sevdiğiniz kişinin şu an nerde kimlerle olduğu, aşırı doz riskinin olup olmadığı, can güvenliğinin olup olmadığı, geleceğine ve ailesine verdiği zarar konusunda endişe duyabilirsiniz. Sevdiğiniz insanın hayata tekrar tutunması için ödediğiniz tedavi masrafları, yol açtığı yasal sorunlar ve madde bulmak için sizden aldıklarından dolayı borçlu olabilirsiniz. Sevdiğiniz kişinin evde veya işte bakımını üstlenmek, ihmal ettiği sorumlulukları üstlenmek için kendi hayatınızdaki sorumlulukları aksatmak sizi yıpratabilir.

Ne kadar umutsuz hissederseniz hissedin, mücadelenizde yalnız değilsiniz. Ne yazık ki madde bağımlılığı dünyada ve ülkemizde gittikçe yaygınlaşıyor.

Uyuşturucu bağımlılığı hayatın her kesiminden insanı etkileyebilir, aileleri mahvedebilir, ilişkileri parçalayabilir ve hayatları altüst edebilir. Birini bağımlık ile mücadele etmeye zorlayamazsınız ama sevginiz, şefkatiniz, desteğiniz ve sabrınız iyileşmesinde önemli bir rol oynayabilir.

Sevdiğiniz Kişinin Madde Bağımlılığını Anlamak

İnsanlar madde kullanmaya birçok farklı nedenden dolayı başlar. Birçok insan depresyon, anksiyete veya travma sonrası stres bozukluğu gibi psikolojik sorunlarla başa çıkmak için madde kullanmaya yönelir. Kendi kendine yardım olarak bilinen bu durumda, bazı insanlar bir ruh sağlığı sorunlarının olduğunun dahi farkında olmazken bazıları ise farkında olmasına rağmen daha sağlıklı başa çıkma yolları bulamadığı için madde kullanır.

Psikolojik bir rahatsızlığı olmayan insanlar ise ortama uyum sağlamak, merak veya hayatlarından duydukları memnuniyetsizliği gidermek için uyuşturucuya yönelirler. Sevdiğiniz kişinin uyuşturucu kullanmaya başlama nedeni ne olursa olsun, uyuşturucu kullanımı hayatlarını mahveder. Bağımlılığın tek bir nedeninden söz etmek zordur ancak genetik faktörlerin ve çevresel faktörlerin önemli rol oynadığı söylenebilir.

Sevdiğiniz Bir Kişide Madde Bağımlılığının Tanınması

Sevdiğiniz birinin madde kullanıp kullanmadığını anlamak her zaman kolay değildir. Örneğin, gençlerde uyuşturucu madde kullanımı genellikle ergenlik dönemindeki bir ergenin normal ruh hallerine çok benzeyebilir. Öte yandan birinin uyuşturucu madde kullanımının endişe verici bir hale geldiğini gösteren belirli bir ölçüt (miktar, sıklık) yoktur.

Bir kişinin madde kullanım bozukluğu olabileceğine dair ipuçları şunlardır:

1. İş, okul veya evde sorunlar yaşamak: Madde kullanım bozukluğu olan kişilerin genellikle iş performansları veya okul notları düşer ve evdeki sorumluluklarını da ihmal etmeye başlarlar. Hatta işlerini kaybedebilirler, okulu bırakabilirler ya da eşinde - partnerden ayrılabilirler.
2. Fiziksel belirtiler: Uyku düzeninde değişiklikler, sıklıkla yorgun veya bitkin görünme, belirgin kilo kaybı veya kilo alımı, cam gibi veya kanlı gözler, unutkanlık veya diğer bilişsel sorunlar gibi sağlık sorunları madde kullanımın işaretleridir. Bunların dışında kullandıkları uyuşturucu türüne bağlı olarak, sık sık burun çekme, burun kanaması veya titreme de görülebilir.
3. Ruh hallerinde ve davranışlarında değişiklikler: Sevdiğiniz kişi sır küpüne dönüşebilir ve ne yaptığı, nereye gittiği konusunda size yalan söyleyebilir. Madde kullanımı hakkında konuşmaya çalıştığınızda çabuk parlayabilir veya saldırganlaşabilirler. Madde kullanan kişiler genellikle eski hobilerine olan ilgilerini kaybeder, enerjileri azalır, karamsar, içine kapanık ve üzgün olurlar. Çoğunlukla madde kullanan kişiler kişisel bakımlarını ihmal eder ve yalnızlaşırlar.
4. Tekrarlayan ekonomik krizler: Uyuşturucu madde temin etmek oldukça masraflı bir iştir bundan dolayı madde kullanan kişilerin kredi borçları birikebilir ya da çok sık başkalarından borç alabilir bunun yanında ellerindeki gayrimenkulleri satabilirler.

Dikkat Edilmesi Gereken Uyuşturucu Kullanma Araçları

Sevdiğiniz birinin madde bağımlılığını, uyuşturucu kullanma araçlarının yeni veya artan varlığından da anlayabilirsiniz.

• İlaçları saklamak için kâğıt ambalajlar, küçük streç filmler ve minik plastik torbalar kullanılır.
• Uyuşturucu içmek için çoğunlukla sarma kağıtları, pipo, bong veya delikli plastik şişeler veya kutular kullanılır.
• Yanmış folyo, kaşık ve şırıngalar eroin kullanımına işaret edebilir.
• Reçeteli ilaçları kötüye kullanan kişiler, reçetelerini daha sık yeniliyor olabilir veya başkasına reçete edilen ilaç şişeleri olabilir.

Birisiyle Madde Bağımlılığı Hakkında Nasıl Konuşulur

Birisiyle madde bağımlılığı hakkında konuşmak oldukça zordur ama şefkat ve anlayış ile başlamak işleri kolaylaştırır. Konuşmaya başlamadan önce şunu unutmayın hiç kimse bağımlı olmak için özellikle uğraşmaz. Madde kullanımı çoğunlukla hayatın getirdiği birtakım sorunlarla ya da ruh sağlığı sorunlarıyla başa çıkmak için başvurulmuş yanlış bir yoldur. Bağımlı olan kişiyi eleştirmek, aşağılamak veya utandırmak onu strese sokar, streste bağımlılık davranışını körükler bu nedenle yanlış tutumlarınız onları sizde uzaklaştırmakla kalmaz onları madde bağımlılığında daha da iter.

Sevdiğiniz birinin madde kullanımı sorununu olduğunu öğrenmek sizde şok, dehşet, panik, korku ve öfke gibi duyguları tetikleyebilir. Bu güçlü duygular biriyle iletişim kurmayı çok fazla zorlaştırabilir. Bu nedenle, konuşmak için her ikinizin de sakin ve ayık olduğunuz bir zamanı seçmeniz önemlidir. Daha sonra yargılayıcı olmadan desteğinizi sunun.

1. Geç kalmayın: Yardım etmek için sevdiğiniz kişinin dibe vurmasını beklemek zorunda değilsiniz; tutuklanmasını, işini kaybetmesini, zehirlenmesini veya kendisini alenen küçük düşürmesini beklemek zorunda değilsiniz. Bağımlılık ne kadar erken tedavi edilirse o kadar iyi olur.
2. Kaygılarınızı samimi olarak söyleyin: Sevdiğiniz kişiye ona değer verdiğinizi ve onun iyiliği için endişelendiğinizi vurgulayın. Sevdiğiniz kişinin uyuşturucu madde kaynaklı sizi endişelendiren davranışlarına dair belirli örnekler sunun ve kendi hisleriniz konusunda dürüst olun.
3. Dinleyin: En zor olanı dinlemektir. Sevdiğiniz kişiyle zıt fikirde olmasanız bile, tartışmaya veya onunla zıtlaşmaya çalışmadan söyleyeceklerini dinlemek için zaman ayırın. Sevdiğiniz kişi ne kadar dinlendiğini hissederse, sizi o kadar destekleyici, güvenebileceği biri olarak görecektir.
4. Bilgi verin: Bağımlılığın tedavisi hakkında bilgi verin, bu bir yardım hattını aramak, bir doktor veya danışmanla görüşmek, , bir tedavi programına katılmak  gibi alternatifler sunun. Bunu yaparken şunu unutmayın bilgi vermek ile nasihat etmek aynı şey değildir nasihat etmekten kaçının.
5. İnkâr karşısında sakinliğinizi koruyun: Madde kullanımı hakkında konuşmaya başladığınızda sevdiğiniz kişi savunmaya geçebilir veya öfkelenebilir ve madde kullanımını tartışmayı reddedebilir. Birçok kişi davranışlarıyla yüzleştiğinde utanç ve suçluluk hisseder bu da sorunları inkâr etmeye yol açar. Onlarla tartışmayın, konuyu uygun bir zaman diliminde tekrar ele alın.
6. Kişiye nasihat vermeye, tehdit etmeye, rüşvet vermeye veya cezalandırmaya çalışmaktan kaçının: Bunlardan herhangi birini yaptığınız zaman karşı tarafı öfkelendirecek ya da onun suçluluk duygularını artıracak ve sonunda madde kullanma durumunu pekiştirecektir.
7. Sorunun tek bir konuşmayla çözülmesini beklemeyin. Yapığınız ilk konuşma muhtemelen sevdiğiniz kişinin uyuşturucu kullanımıyla ilgili yapmanız gereken birçok konuşmanın ilki olacaktır. Bağımlılığın üstesinden gelmek için sihirli bir formül olmadığı gibi tedavinin bir süreç olduğunu unutmayın. Bir sorunları olduğunu kabul etmeleri, iyileşme yolundaki ilk adım için birkaç konuşma gerekebilir.

 

 

 

Bir Müdahalede Bulunmak

Bir müdahalede bulunmak, birinin tedaviye ihtiyacı olduğunu fark etmesini sağlamak için başvurulacak en son çaredir. Birçok bağımlı kişi bir grupla karşı karşıya geldiğinde öfkeyle tepki verebilir ya da sevdiklerinin kendilerine kumpas kurduklarını veya saldırdıklarını hissedebilir.

Bir aile toplantısına veya müdahaleye karar verirseniz, buna dahil olan herkesin aynı şefkat, nezaket ve anlayış noktasında olması önemlidir. Unutmayın ki sorun, bağımlılığın bir hastalık olmasıdır, pençesindeki kişi değil.

Sevdiğiniz Birinin Bağımlılıktan Kurtulmasına Destek Olmak

Sevdiğiniz kişiyi destekleyebilir ve tedaviye teşvik edebilirsiniz ancak onları karar verme süreçlerini değiştirmeye veya kontrol etmeye zorlayamazsınız. Sevdiğiniz kişinin davranışları ve yaptığı seçimlerin sonuçları için sorumluluk almasına izin vermek, madde kullanmayı bırakmaya giden yolda önemli bir adımdır.

1. Beklentilerinizi ayarlayın: Her insan birbirinden farklıdır. Dolayısıyla tedaviden beklentiler ve iyileşme hızları, iyileşme durumları da farklıdır. Örneğin bir kişi için iyileşme uyuşturucudan tamamen uzak durmak anlamına gelirken diğeri içinse uyuşturucuyu azaltmak veya çoğunlukla uyuşturucudan uzak kalmak anlamına gelebilir. Beklentilerinizde çok katı olmak, sevdiğiniz kişi hayatında tekrar istikrar bulsa bile hayal kırıklığına ve başarısızlık hissine yol açabilir.
2. Sevdiğiniz kişiyi yardım almaya teşvik edin: Bazı insanlar madde kullanmayı kendi başlarına bırakabilse de bir kişi ne kadar çok yardım ve desteğe alırsa başarı şansı o kadar artar. Sevdiğiniz kişiyi yardım almaya teşvik edin ve o süreçte onlara eşlik etmeye özen gösterin.
3. Eş zamanlı sorunları ele aldıklarından emin olun. Madde kullanımı çoğunlukla başka ruhsal sorunlardan ve zorlu yaşam deneyimlerinden kurtulmak için baş vurulan bir yöntemdir. Bundan dolayı madde bağımlılığı tedavisi hem bağımlılık tedavisi hem de ruhsal tedaviyi içermelidir.
4. Tetikleyiciler ve istekler için plan yapmaya yardımcı olun: Madde kullanımını tetikleyen unsurlarla ve yoğun istekle mücadelede sevdiğiniz kişiye yardımcı olmanız gerekiyor. Sevdiğinizi kişileri başka aktivitelerle oyalayabilir, dikkatlerini dağıtabilir veya istekle nasıl bahşedebileceklerini öğrenmeleri için teşvik edebilirsiniz, ancak en sonunda kendi ayıklıklarından kendileri sorumlu olmaları gerekir.
5. Yeni ilgi alanları keşfetmek için destek olun: Madde kullanmayı bırakmak sevdiğiniz kişiye doldurması gereken çok fazla boş zaman yaratacaktır. Eski alışkanlıklarına geri dönmemesi için onları uyuşturucu içermeyen aynı zamanda hayatlarına anlam katan yeni ilgi alanları edinmeye teşvik edin. Örneğin yeni bir spor veya hobi edinmeyi, bir kursa kaydolmayı veya doğada yürüyüş veya kamp yapmak gibi.
6. Tekrarlama olasılığını kabul edin: Tüm çabalarınıza ve sevdiğiniz kişinin elinden gelenin en iyisini yapmasına rağmen gerçek şu ki iyileşme genellikle nüksetmeyi içerir. Eğer bu olursa, kişiyi tedavi için yeniden kararlı olmaya teşvik edin ve tekrar denerken onu sabırla destekleyin. Unutmayın ki her nüksetme, sevdiğiniz kişinin hatalarından ders çıkarması ve ileriye doğru yeni bir yol bulması için yeni bir fırsattır.

Tedavi Seçenekleri

Tedavi hastanede ayakta tedavi şeklinde, hastanenin AMATEM biriminde yataklı servisinde, rehabilitasyon merkezinde, bireysel terapi veya bağımlılıkla mücadele eden diğer kurum ve kuruluşların çalışmalarıyla gerçekleşebilir. Tedavi planı aşağıdaki unsurlardan bazılarını içerir:

• Detoks yapmak: vücudu uyuşturucu maddelerden arındırmak, yoksunluk belirtilerini yönetmek için yapılan işlem.
• Eşlik eden ruhsal sağlık sorunlarının tedavisi.
• Uyuşturucu kulanımının temel nedeni ele almak ve daha iyi başa çıkma yolları öğrenmek için bireysel, grup, aile terapisi veya üçünün bir kombinasyonu şeklinde danışmanlık.
• Çekilme semptomlarını hafifletmeye veya eşlik eden bozuklukları tedavi etmeye yardımcı olan ilaçlar.
• Ayıklığı sürdürmek için adsız narkotikler gibi eski bağımlıların olduğu gruplara katılmak.

Sağlıklı Sınırlar Belirlemek

Sevdiğiniz birinin uyuşturucu sorunu olduğunda, onları bağımlılıklarının sonuçlarından koruma tuzağına düşmek kolaydır. "Olanak sağlama" olarak adlandırılan bu durumda, o kişini yaptıklarını örtbas edebilir, sorumluluklarını üstlenebilir, onların duygusal sorunlarını kendinizinkinden ve diğer aile üyelerininkinden önde tutabilir, hayatınızı onların bağımlılıklarına göre dizayn edebilir veya madde kullanımından dolayı faturalarını ödeyemediğinde veya yasal sorunlara girdiğinde mali yardım sağlayabilirsiniz.

Destekleyici gibi görünseniz de aslında yaptığınız şey sevdiğiniz kişiye destek olmak değil sadece bağımlılığını sürdürmesine katkı sağlamaktır. Bunu yaparken kendi sağlığınıza ve refahınıza zarar vereceksiniz. Bazen sevdiğiniz birine "hayır" yürek burkucu olabilir, özellikle de bu kişi çocuğunuz veya başka bir yakınınızsa ancak kişiyi madde bağımlılığının sonuçlarından korumak onun yardım arama ve değişme motivasyonunu ortadan kaldırdığınız için ona yapacağınız en büyük kötülük olur.

Madde bağımlılığı olan birine daha iyi yardım etmek istiyorsanız kabul edilebilir ve kabul edilemez davranışlar için sınırlar koyarak onları eylemlerinden sorumlu tutmanız gerekir.

Örnek sınırlar aşağıdaki olabilir:

• Evde madde kullanımına, madde kullanmak için gerekli araçlara veya diğer madde kullanan arkadaşlara izin verilmemesi.
• İşe veya okula gidememelerinden dolayı onları kollamamak, onları beladan kurtarmak için yalan söylememek veya ihmal ettikleri sorumlulukları üstlenmemek.
• Kira ve diğer faturaların kendilerine düşen payını zamanında ödemelerini talep etmek.
• Tutuklanmaları halinde borçlarını ödemeleri veya yasal masraflarını karşılamaları için onlara para vermemek.

Sınırlar Nasıl Belirlenir Ve Bunlara Nasıl Uyulur

1. Doğru zaman: Sakin ve madde etkisi altında olmadığınız bir zamanda sınırlar hakkında konuşun. Hangi davranışlara tahammül edip etmeyeceğinizi ve kurallarınızı çiğnerlerse sonuçlarının ne olacağını açıkça belirtin.
2. Takip edin: Bağımlılığı olan biri koyduğunuz sınırları test edecektir. Koyduğunuz sınırlar aşıldığında belirlediğiniz yaptırımları uygulamazsanız, sevdiğiniz kişi sınırlarınızın değersiz olduğunu anlayacak ve yıkıcı davranışları devam edecektir.
3. Bunu neden yaptığınızı kendinize hatırlatın. Hiç kimse önemsediği birinin acı çekmesini istemez, ancak unutmayın ki anlamlı, saygılı bir ilişki emek ve sınırlar olmadan var olamaz. Yaptığı davranışların olumsuz sonuçlarıyla yüzleşmek, sevdiğiniz kişinin tedavisi için ihtiyaç duyduğu itici güç olabilir.

Ekonomik Sınırlar

Madde kullanımı pahalı olmasının yanında sevdiğiniz kişinin madde bağımlılığından kaynaklanan rehabilitasyon ve yasal sorunları çözmenin maliyeti de oldukça pahalı olabilir. Eşlerin sevdiklerinin bağımlılığını finanse etmek için evlerini kaybetmeleri, ebeveynlerin çocuklarını borçtan kurtarmak için emeklilik hesaplarını boşaltmaları veya diğer aile üyelerinin maliyetli rehabilitasyon programlarını ödemek için kredi kartlarını sonuna kadar kullanmaları çok sık karşılaşılan bir durumdur.

Ekonomik sınırlar belirlerken, ne kadar ileri gidebileceğinizi göz önünde bulundurmanız önemlidir. Örneğin, sevdiğiniz kişinin yasal masraflarını karşılamak yerine hapiste zaman geçirmesini mi istiyorsunuz? Yaşam masraflarını ödemek yerine evden atılmasını veya sokakta yaşamasını mı istiyorsunuz?

Sınırlar koymak ve para harcamak sevdiğiniz kişinin madde bağımlılığını tedavisini veya yardım aramasını garantilemeyecek. Sevdiğiniz kişi bağımlı olmayı seçerse, bunu değiştirmek için ne kadar para harcadığınız önemli olmayacaktır. Sonuçta, kontrol edebileceğiniz tek şey kendi sağlığınıza ve refahınıza ne kadar iyi baktığınızdır.

İlk Başta Kendinize İyi Bakın

Sevdiğiniz kişinin madde bağımlılığından kurtulması uzun zaman olabilir bu süreçte kendi sağlığınız ve ekonomik refahınız olumsuz etkilenebilir. Sevdiğiniz birinin tedavisine yardımcı olmaktan kaynaklanan tüm stres ve hayal kırıklığından kaynaklanan tükenmişliği önlemek için hayatnızda bir denge sağlamanız önemlidir

1. 1. Destek bulun: Bu süreçte yaşadıklarınız anlatmak sizi rahatlatabilir, bu yüzden güvendiğiniz arkadaşlarınızdan, ailenizden destek alabilirsiniz. Madde bağımlısı olan başka insanların alileriyle konuşmak, rahatlık, güvence ve başa çıkmanın yeni yollarını bulmanıza yardımcı olabilir.
   2. Stresi yönetin:  Sevdiğiniz birinin bağımlılıkla mücadelesine tanık olmak üzerinizdeki stresi artırabilir. Doğru beslenerek, düzenli egzersiz yaparak iyi uyuyarak ve yoga, derin nefes alma veya meditasyon gibi bir rahatlama tekniği uygulayarak stres seviyenizi azaltabilirsiniz.
   3. Kabullenmeyi deneyin: Bir noktada, muhtemelen kendinize "Neden ben?" diye sormuşsunuzdur, belki de avazınız çıktığı kadar bağırmak istediğiniz bir anda olmuştur veya sevdiğiniz kişinin bağımlılıkla mücadelesi için kendinizi suçlamışsınızdır. Kontrolünüz dışındaki şeyler üzerinde kafa patlatmak sadece enerjinizi emer ve ruh halinizi bozar. Suçlayacak birini aramak veya cevapları olmayan sorular sormak yerine, değiştiremeyeceğiniz şeyleri kabul etmeyi öğrenmek, kontrolünüzde olan şeylere odaklanmanıza yardımcı olabilir.
   4. Diğer ilgi alanlarınızı ve ilişkilerinizi aksatmayın: Sevdiğiniz kişinin bağımlılıkla mücadelesinin bir girdap gibi her şeyi yutması çok kolaydır. Bu girdaba kapılmamak için hayatınızın diğer alanlarının tatmin edici olması önemlidir. Size neşe getiren aktiviteler ve ilişkiler için zaman ayırın ve işinize, hobilerinize ve sosyal planlarınıza ayak uydurmaya çalışın. Kısaca kabuğunuza çekilmeyin.

Erhan İMRE

Uzman Psikolojik Danışman – Bağımlılık Danışmanı